Wel eens gehoord van de term ‘horror vacui? Deze Latijnse term betekent ‘de vrees voor het lege’. Ik heb ‘t even in Wikipedia opgezocht. In de Oudheid en de Middeleeuwen werd ermee bedoeld dat de natuur de leegte lijkt te bestrijden: op een plekje onbedekte grond verschijnen al gauw nieuwe planten. In de filosofie staat het voor de onmogelijkheid van de mens om blijvend met onzekerheid, twijfel en onopgeloste vragen te leven. In de kunst staat horror vacui voor de drang om elk leeg plekje in een schilderij op te vullen, met versieringen, kringeltjes, enz. Oude manuscripten werden zo bijvoorbeeld volop gevuld met bloemenranden en versierde initialen.
Leeg
Als je mandala’s tekent ben je bezig met het vullen van de cirkel. De cirkel is op het moment van tekenen even je wereld en daarbinnen ben je aan het vormgeven en kleuren. Speelt er dan ook zoiets als een angst om een stukje leeg te laten? Ik kwam op deze vraag tijdens het maken van bijgaande mandala. Die heb ik zomaar zonder doel of vooropgezet plan zitten tekenen. Eerst heb ik de lijnen neergezet, daarna ben ik gaan kleuren. Maar gaandeweg kreeg ik steeds meer het idee dat ik niet alles simpelweg vol moest kleuren. Ik heb mezelf gedwongen om in de kleinere cirkels enkele vlakjes met rust te laten. Met die lege witte stukken heb ik de mandala enkele weken in de kast laten liggen en daarna, toen ik ‘m weer eens goed bekeek, heb ik besloten dat ie zo toch echt klaar was.
spanning
De leegte brengt enige lichtheid, doorzichtigheid en daardoor voor mijn gevoel wat spanning in het geheel. En die spanning stel ik op prijs. Ik ben op mijn best tijdens periodes van verandering, als er onzekerheden zijn die moeten worden aangepakt. Ik werk graag in een situatie waarin er ruimte is om te herschikken, zaken anders te ordenen en te bekijken. Ik heb net binnen twee vrijwilligersorganisaties een doorstart meegemaakt en nieuwe structuren en organisatievormen mee op poten gezet en daar geniet ik van. Zodra alles weer op zijn plek staat en goed functioneert voel ik echter mijn aandacht verslappen.
Cirkel
Dat plezier hebben in het ‘on-affe’ kan, denk ik, enkel omdat ik op stevige bodem sta. Ik leef in een stabiel gezin, heb een kring goede vrienden om mij heen. Met zo’n stevige bodem kan ik op andere terreinen volop genieten van nieuwigheden en spanning. In termen van mandala’s is dat al niet anders. Ik vertrek vanuit een veilige duidelijke cirkel. Binnen die cirkel schik en vorm ik, maar beweging, ruimte en openheid blijven voor mij belangrijk om ook te verwerken. Dan vind ik het pas interessant. Horror vacui is een wat negatieve term. Spanning, beweging, leegte, angst, dat zijn geen begrippen die per se in elkaars verlengde te liggen. Maar makkelijk is het zeker niet om leegte, onzekerheid of onbeantwoordbare vragen toe te laten.
Heb jij juist behoefte om je mandala helemaal ‘vol’ te maken? Doen! Niet uit angst maar uit genot en om het plezier van het tekenen en kleuren. Maar wellicht ook leuk om eens te kijken of je een wat ‘legere’ mandala kunt maken. Om ook plekken bewust niet te vullen. Wat doet dat met je, en waarom? Toch eens goed om daarover na te denken.
NB: In gewijzigde vorm verscheen dit artikel in het blad van de Nederlandse Mandalavereniging, zomer 2015, nr 118.
